Evropsko prvenstvo u fudbalu, poznato i kao Euro, jedno je od najprestižnijih takmičenja u svetu fudbala. Ovaj turnir, koji okuplja najbolje reprezentacije sa Starog kontinenta, ne prestaje da iznenađuje i oduševljava ljubitelje fudbala širom sveta.
Evropsko prvenstvo u fudbalu, koje organizuje UEFA, privlači milione gledalaca i okuplja najbolje evropske fudbalske timove. Osnovano 1960. godine, ovo takmičenje je postalo simbol sportskog duha, strasti i nacionalnog ponosa. Iako su mnogi upoznati sa osnovnim činjenicama o Euru, postoje brojne zanimljivosti koje su manje poznate.
Evropsko prvenstvo 2024. počelo je 14. juna; live kvote i mečevi uživo se uveliko prate, a u međuvremenu ćemo vam otkriti neke od najfascinantnijih i manje poznatih detalja o istoriji i razvoju Evropskog prvenstva u fudbalu.
Prvo prvenstvo i mali broj učesnika
Inicijativa za organizovanje Evropskog prvenstva potekla je od Anrija Delauneya, prvog generalnog sekretara UEFA. Delauney je još 1927. godine predložio ideju o takmičenju koje bi okupilo najbolje reprezentacije Evrope, ali je ideja ostala nerealizovana sve do 1958. godine kada je UEFA zvanično odlučila da organizuje prvi turnir. Trofej Evropskog prvenstva nosi naziv po njemu.
Nažalost, Delauney nije doživeo da vidi realizaciju svoje vizije, jer je preminuo 1955. godine. Njegov sin, Pjer Delauney, preuzeo je ulogu organizatora i uspešno nastavio očev rad.
Kvalifikacije za prvo Evropsko prvenstvo počele su 1958. godine i uključivale su 17 reprezentacija. Sistem kvalifikacija bio je baziran na eliminacionom formatu, gde su timovi igrali utakmice kod kuće i u gostima. Međutim, zbog političkih tenzija i logističkih problema, nekoliko timova se povuklo iz takmičenja. Tako je, Španija je odbila da igra protiv Sovjetskog Saveza zbog političkih razloga.
Na kraju, četiri reprezentacije su se kvalifikovale za završni turnir: Sovjetski Savez, Jugoslavija, Čehoslovačka i Francuska. Ove četiri ekipe su se sastale u polufinalnim utakmicama koje su odlučivale ko će igrati u finalu. Pobedu je odneo Sovjetski Savez dok je Jugoslavija osvojila drugo mesto.
Najviše golova na jednom turniru
Euro 2000 je bio prvi put da je Evropsko prvenstvo organizovano u dve zemlje domaćina. Belgija i Holandija su se udružile kako bi zajednički ugostile najbolje evropske reprezentacije. Ova odluka je bila logistički izazovna, ali je omogućila da turnir ima više stadiona i različitih atmosfera, od briselskog „Kralja Boduena“ do amsterdamske „ArenA“.
Kvalifikacije za Euro 2000 bile su intenzivne, sa 49 reprezentacija koje su se borile za 14 mesta na završnom turniru. Belgija i Holandija su se automatski kvalifikovale kao domaćini. Na kraju, 16 reprezentacija se plasiralo na turnir, uključujući tradicionalne fudbalske sile poput Nemačke, Italije, Francuske i Engleske, ali i timove kao što su Norveška i Slovenija, koja je debitovala na Evropskom prvenstvu.
Tokom 31 utakmice na turniru postignuto je ukupno 85 golova, što je prosečno 2,74 gola po utakmici. Ovaj rekord još uvek stoji, uprkos pokušajima da se obori na narednim prvenstvima. Ofanzivni stil igre koji su mnoge reprezentacije usvojile, uz uzbudljive i nepredvidive utakmice, doprineo je visokom broju postignutih golova. Timovi su igrali otvoren fudbal, često se odlučujući za napadačku taktiku umesto defanzivne, što je rezultiralo atraktivnim i dinamičnim mečevima.
Najmlađi i najstariji igrači
Enzo Šifo, belgijski fudbaler italijanskog porekla, postao je najmlađi igrač u istoriji Evropskog prvenstva kada je debitovao na Euru 1984. godine u Francuskoj sa samo 18 godina. Šifo je rođen 19. februara 1966. godine, a već u mladosti je pokazivao izuzetne fudbalske veštine.
Debitovao je za belgijski Anderleht sa 17 godina, a njegov talenat brzo je prepoznat na međunarodnoj sceni. Tokom Evropskog prvenstva 1984. godine, Belgija se našla u grupi sa Danskom, Francuskom i Jugoslavijom. Iako belgijski tim nije prošao grupnu fazu, Šifo je svojim nastupima skrenuo pažnju fudbalske javnosti. Njegova smirenost, vizija i tehničke sposobnosti na terenu, uprkos mladosti, pokazali su da je pred njim svetla budućnost.
Gabor Kiraly, mađarski golman poznat po svojim sivo-trenerkama, postao je najstariji igrač u istoriji Evropskog prvenstva kada je nastupio na Euru 2016. godine u Francuskoj sa 40 godina. Kiraly je rođen 1. aprila 1976. godine i imao je dugotrajnu i uspešnu karijeru kao golman.
Na Euru 2016, Kiraly je bio ključni igrač za mađarsku reprezentaciju koja se iznenađujuće plasirala u nokaut fazu. Njegova prisutnost i iskustvo na golu pomogli su Mađarskoj da završi kao prva u svojoj grupi ispred Portugala, Islanda i Austrije. U nokaut fazi, Mađarska je ispala od Belgije, ali Kiraly je svojim nastupima ostavio snažan utisak i postao najstariji igrač koji je ikada nastupio na ovom takmičenju.
Zlatna lopta i iznenađenje koje je postigla Danska
Evropsko prvenstvo u fudbalu 1992. godine ostalo je upamćeno kao jedno od najiznenađujućih takmičenja u istoriji sporta, zahvaljujući ne samo izuzetnim igrama, već i neverovatnoj priči o pobedniku – Danskoj.
Danska reprezentacija se našla na Evropskom prvenstvu 1992. godine na potpuno neočekivan način. Početno je bilo planirano da Jugoslavija učestvuje na turniru, ali je zbog političkih sankcija bila diskvalifikovana. Ovaj neočekivani obrt otvorio je vrata za Dansku, koja je kao drugoplasirana u kvalifikacionoj grupi zamenila Jugoslaviju.
Pobeda Danske na Evropskom prvenstvu 1992. godine imala je značajan uticaj na razvoj fudbala u Danskoj, ali i šire. Podstakla je interesovanje mladih fudbalera za sport, poboljšala infrastrukturu fudbalskih klubova i ojačala nacionalni identitet kroz sportske uspehe. Danska je nakon ovog trijumfa postala poznata po svojoj fudbalskoj strasti i sposobnosti da se nosi sa izazovima na najvišem nivou takmičenja.
Evropsko prvenstvo u fudbalu nije samo prilika za vrhunski sportski spektakl, već i događaj prepun istorijskih trenutaka i fascinantnih priča. Od prvih koraka koje je napravio Anri Delauney, Euro je prošao dug put i ostavio neizbrisiv trag u svetu fudbala. Nadamo se da su vam ove manje poznate činjenice osvetlile neke od aspekata turnira koje možda niste znali, i da ćete sa još većim entuzijazmom pratiti naredna prvenstva.